چرا
دریای شمال را
باید کاسپین
خواند
کاس ها یا
کاسپین ها نام
قومی آریائی
بنام کاسپی یا
کاسی است که
ابتدا در
کرانه های
جنوب باختری
دریای شمال
ساکن بودند و
بتدریج به
جنوب آمدند.
پژوهش های
ژنتیکی که در
مازندان و
گیلان شده گواه
آن دارد که
مردم این دیار
از نوادگان
مردمی هستنند
که از باختر
این دریا آمده
اند.
کاس به زبان
گیلکی به کسی
گفته میشود که
سیمای روشن و
چشم آبی رنگ
داشته باشد
(نمونه، کاس
آقا یا کاس
خانم) آنها ساکن
جلگه کاسپی
بودند که در
ابتدا در جنوب
باختری دریای
شمال
میزیستند.
اما چرا این
دریا را به
اشتباه خزر
مینامیم. در
آغاز سده هفتم
ميلادی دو قوم
بزرگ در شمال
قفقاز سكنی
داشتند. يكی
از اين دو قوم
بلغار ها ديگر
خزران بودند
كه دشت های
سفلای و رود
ولگا
جايگاهشان
بود. به عبارت
ديگر اين قوم
در بین شمال
باختری اين
دریا و دریای
سیاه سکونت
داشتند. اینها
مردمی بودند
از نژاد زرد
که به صحرا
گردی و تاخت و
تاز در ممالک
همجوار
اشتغال
داشتند. در
جنگ های كه به
سال های ۵۸۹ و ۶۳۰
-۶۲۶ميلادی
روی گرفت،
سرنوشت خزران
به نابودی کشیده
شد. از اين رو
در نوشته های
مورخان رومی و
ايرانی، نام
های ترک و خزر
در كنار
يكديگر آمده
است.
خزران
می خواستند
راه ابريشم را
زير نگر گيرند
تا از اين
رهگذر در
روابط
بازرگانی با
روم خاوری
(پیزانس) سود
فراوان به چنگ
آورند. بدینگونه
آنها با ترکان
اتحاد کردند.
بعد ها در
روزگار خسرو
اول
انوشیروان و
نیز به هنگام
فرمانروایی
هرمز چهارم
وخسرو دوم تا
پایان
شاهنشاهی
ساسانیان، خزران
كه از دير
زمان دشمن
ايران بودند، دوش
به دوش تركان
و روميان با
سپاه ساسانی
پیكار كردند و
ستم فراوان بر
مردم قفقاز
روا داشتند
بنای استحکامات
بزرگی چون
دیوار شهر
دربند در شمال
قفقاز در عهد
ساسانیان
برای جلوگیری
از حملات خزران
ساخته شد که
هنوز پا
برجاست.
دیوار
دربند در
قفقاز برای
جلوگیری از
هجوم خزرها به
ایران در دوره
ایران باستان
ساخته شد و
هنوز برپاست
چگونه
نام دریای خزر
بین ما ایرانیان
رواج یافت.
این امر به
طور کلی به
زمان
اشغالگری روس
ها در دوره قاجاریه
و حرکت جنگل
که میرزا کوچک
خان جنگلی با
کمک اتحاد
جماهیر شوروی بخصوص
بولشویکها خیال
آن داشت که
ایران را تکه
تکه کند. از
آنزمان
بوسیله میرزا
کوچک خان و
یارانش و بدستور
سران اتحاد
جماهیر شوروی
این نام را در
جامعه
نهادینه گرید.
میرزا کوچک
خان و بارانش
بدونه اینکه اطلاعی
داشته باشند
که چه زیانی
در آینده به ایران
خواهند زد در
ترویج این نام
کوشا بودند. اتحاد
جماهیرشوروی
با این کار
مایل بود تا
نقش ایران را
در حاکمیت این
دریا کم کند
چون خزرها
کسانی بودند
که در اتحاد
جماهیرشوروی
میزیستند و با
خواندن این
نام به نام
آنها میتوانند
خواهان
تمامیت دریای
کاسپین یا بخش
بزرگی از این
دریا شوند.
امروز
میبینیم سهم
ایران در این
دریا کمتر از ۸٪
شده زمانیکه
در ۳۲ سال پیش
و در حکومت
شاهنشاهی سهم
ایران در این
دریا بیشتر از
۵۰٪ بوده.
«خزران»، قومی
بودند که در
زمان خسرو انوشیروان
در قرن ششم
میلادی به
ناحیه شمال
قفقاز آمدند و
به طور کلی
در منطقه بخش
میانی و جنوبی
رود ولگا زندگی
میکردند آنها
هیچ ربطی به
دریای شمال
ایران نداشته
و فاصله قوم
خزر تا این
دریا بسیار
زیاد بوده است.
بنا بر این
خواندن این
دریا بنام این
قوم راه زن
توهین است به
هر ایرانی
بخصوص که بیشتر
کشورهای بیگانگان
این دریا را
بنام واقعی
خود یعنی
کاسپین
میخوانند.
در دوره
بنیامیه حاکمان
عرب، قفقاز را
گرفتند، گروه
مقابل خزر که
با رم خاوری
(پیزانس یا
ترکیه امروز)
متحد بود، و
غارتگری میکرد، از طریق
رود کر به عربها حمله میکرد.
عربها به
این دلیل که
آنها از رود
کر حمله میکردند،
گمان کردند،
از دریا به
این رود آمدهاند، بنا بر
این خیال
کردند گویا
این دریا، دریای
خزر است. به
همین دلیل، آن
را بر مبنای
گفتهها، (بحر
الخزر)
نامیدند؛
درحالی که این
نام را اعراب بر
چند دریای
دیگر نیز گفتهاند. در متونی
که ما به زبان
عربی مشاهده
میکنیم،
اصلاً نام خزر
را تا قرن
چهارم هجری
قمری نمیبینیم.
نام خزر برای
نخستین بار در
کتاب (حدود العالم)
و در کنار نام
دریای جرجان
(گرگان)، طبرستان
(تپورستان یا
مازندران) و
دیگر نامها ذکر
شده، و هیچ
دلیلی که به این
دریا (خزر)
گفته شود،
وجود نداشته است.
بنا
بر این چون
کاسپی ها
ایرانی بودند
و در شمال
ایران همچنان
زیست میکنند
بجاست که این
دریا را
کاسپین
بنامیم.
ویژگیهای
این دریا
این
دریا حدود ۵.۵
میلیون سال
پیش از آبهای
اقیانوس جدا
شد و حدود ۲۸ متر
زیر سطح آب
اقیانوس قرار
دارد و بعد از
فروپاشی
شوروی کشور
تازه تاسیس آران(جمهوری
قلابی
آذربایجان)،
روسیه، قزاقستان،
ترکمنستان و
ایران را در
بر میگیرد و
بزرگترین
دریاچه دنیا
میباشد. مساحت
سطح آب آن ۳۷۱۰۰۰
کیلومتر
مربع با حجم
آبی ۷۸۰۰۰
کیلومتر
مکعب و آب آن
نمکی و دارای
حدود نمک ۱.۲٪ میباشد.
عمق آب در
شمال این دریا
بسیار کم است
حدود ۵ تا ۶
متر و با دارا
بودن حدود ۱٪
از تمام آب
این دریا، عمق
میانی آن به
۱۹۰ متر با
دارا بودن ۳۳٪ از
تمام آب و بخش
جنوبی آبهای
کناره ایران
به عمق ۹۶۰ تا ۱۰۰۰
متر و تا
ژرفای ۱۰۲۵
متر نیز گزارش
شده است با
دارا بودن ۶۶٪
از کل آب.
این دریا به
سرد بودن در
شمال و شمال
خاوری و گرم
بودن در جنوب
و جنوب باختری
معروف است
شمال این دریا
معمولأ در
زمستان یخ
بسته میشود.
حدود ۱۳۰
رودخانه به
این دریا آب
میریزند.
مهمترین آنها
رودخانه ولگا
از شمال که
حدود ۸۰٪ آب
این دریا را
تأمین کرده و
بعد از آن
رودخانه
اورال از شمال
و رودخانه
کورا که از
سرچشمه آن از
ترکیه و از
شمال باختری
آب خود را به
این دریا
میریزد و از
قسمت جنوبی آن
در ایران رودخانه
های مهم سپید
رود و پیلو
رود را میتوان
نام برد که آب
به این دریا
میریزند. در
نزدیکی این
دریا میتوان
از آمو دریا
در آسیای
میانه و سیر
دریا در شمال
را نام برد.
سطح آب این
دریا نوسان
داشته و بالا
و پائین میرود
بگونه ای که
یک تاریخ نویس
روسی نوشته که
در سده ۱۳ تا ۱۶
ترسائی آب آمو
دریا بوسیله
رودخانه
اوزبوی به این
دریا آب ریخته
و سطح آب آنرا
بالا آورده بگونه
ای که شهرهائی
در سواحل
شمالی و شمال
باختری به زیر
آب رفتنند اما
در سال ۲۵۶۲
ایرانی (۱۳۸۲خورشیدی
اسلامی) ۲۰۰۴
ترسائی سطح آب
این دریا ۲۸
متر از سطح آب
اقیانوس
پائین تر آمده
و نوسان سطح
آب تا ۳ متر
نیز ثبت شده
بگونه ای سال۲۴۸۰
ایرانی (۱۳۰۰خورشیدی
اسلامی) ۱۹۲۲
تا ۲۵۳۶
ایرانی (۱۳۵۵خورشیدی
اسلامی) ۱۹۷۷
ترسائی سطح آب
۳ متر پائین
رفت و از سال ۲۵۳۶
ایرانی (۱۳۵۵خورشیدی
اسلامی) ۱۹۷۷
ترسائی تا سال
۲۵۵۴ ایرانی (۱۳۷۳خورشیدی
اسلامی) ۱۹۹۵
ترسائی ۳متر
بالا آمده.
جهت جریان آب
این دریاچه از
سمت شمال
باختری به
جنوب خاوری
است. همین جهت
جریان و ژرفای
زیاد آب در
کرانههای
ایران که باعث
کندی حرکت
جریان میشود
منجر به تجمع
انواع آلودگیهای
این دریاچه در
سواحل ایران
به میزانی بیش
از کرانههای
دیگر کشورها
میشود.
این
دریا، دارای محیط
زیست
گرانبهاترین
ماهیهای
دنیا است. در
بخش جنوبی
دریای کاسپین
یا مازندران و
رودخانه هائی
که به آن
میریزند یعنی
سواحل مربوط
به ایران، ۷۸
گونه ماهی
یافت میشود.
معرفترین آنها
ماهی خاویار
(اوزنبرون)
دنیا است که ۹۰٪
صید ماهیان
خاویار مختص
به این دریا
است بنا به
گفته
دانشمندان
ریست شناس ۹۰٪
از تعداد این
ماهیان در یک
سده اخیر
کاسته شده و دیگر
ماهی معروف
این دریا ماهی
سفید میباشد.
مناقشات
بین المللی
مناقشات
راجع به میزان
مالکیت این
دریا بین کشورهای
همجوار، در
طول سالهای
گذشته جریان دارد.
کشورهای
همجوار شامل
ایران، آران (آذربایجان)،
ترکمنستان،
روسیه، و
قزاقستان
هستند. سه مساله
اصلی در این
مناقشات،
منابع (نفت و
گاز)، حدود
آبی، و سهم
ماهیگیری این
کشورها است.
در زمان
شاهنشاهی سهم
ایران از این
دریا ۵۰٪ بود
اما اکنون حکومت هم جمهوری
و هم
اسلامی گویا
به ۸٪ سهم
ایران در این
دریا رضایت
داده.
منابع
دریای کاسپین
دریای
کاسپین دارای
ذخایر گاز و
نفت است. ذخایر
اثبات شده نفت
در این دریا
۳۲ میلیارد
بشکه میباشد و
این یعنی حدود
4% از کل
ذخایر نفت
خاورمیانه.
ذخایر احتمالی
نفت این حوزه
نیز در حدود
۱۶۳ میلیارد
بشکه دیگر
برآورد شده
است.
مرداویج
زیاری
۲۲ ژانویه ۲۰۱۱
